«Ең әдемі киім – ұлтыңның киімі» деген ұлы адамдар. Қазақ халқының ұлттық киімдерінің түрі де үлгісі де еш халықтан кем болған жоқ. Оның көркем үлгілері әлемнің этнографиялық мұражайлары мен көрмелерінен орын алған. Ұлт мәдениетінде бағалы киімдер сый-сипат, дипломатиялық қатынастарда ескерткіш, белгі ретінде жүрген. Ат, шапан сыйлау құрметтеудің көрінісі деп бағаланған. Ертеде халық шеберлері қазақтың болмысына тән, кигенде ыңғайлы әр түрлі киім үлгілерін жасаған. Киім – адам киетін, денесін ыстық, суықтан қорғайтын бұйым. Тымақ – аң, мал терісінен жасалған қыстық бас киім. Бөрік – жиегіне аң терісін салған, төбесіне үкі қадалған, сырты әшекейленген, ерлер де қыздар мен жас келіншектер де киетін бас киім. Бөкебай - түбіттен тоқылған әйелдердің бас киімі. Тақия – қыздардың үкілеген, әсем зергерлік бұйымдар тағылған бас киімі. Қасаба – қымбат матадан тігілген қыздардың бас киімі. Қалпақ – ер адамдардың бас киімі. Төбетей – төбеге киетін жаздың шағын бас киімі. Құлақшын (малақай) – қыстық бас киім. Жалбағай – малшылардың жаздық бас киімі. Сәукеле – ұзатылатын қыздың қымбат бас киімі. Сәлде – молдалардың орап киетін бас киімі. Желек – сәукеленің не қыздар бас киімінің желке тұсынан төгіліп тұратын жібек мата. Жаулық – тұрмыстағы әйелдің тартатын орамалы. Шәлі (салы) - әйелдердің басқа тартатын шашақты сәндік орамалы. Көйлек - әйел киімі. Киіт – құдалыққа ұсынатын киім, бұйым. Күрте – ерлердің жейде сыртынан киетін жұқа киімі. Шапан – тізеден төмен түсетін қалың сырт киім. Түрлері: қаптал шапан, қималы шапан, сырмалы шапан. Иткөйлек – жаңа туған нәрестеге кигізетін көйлекше. Кебенек – жауынды, боранды күні киім сыртынан киетін су өтпейтін киім. Етік – былғарыдан тігілген қонышы ұзын аяқ киімі. Астама етік – байпақ салып киетін қысқы етік. Байпақ – етік ішінен киетін киізден тігілген аяқ киім. Жым етік - өкшесі аласа, қисық табан етік. Шоңқайма етік – еркекке де, әйелге де арналған биік өкшелі, түрлі түсті жіппен тігілген сәнді етік. Ұлтарма – жұмысқа киетін оңай тігілетін етік түрі. Шулық – жалаң аяққа киетін жүннен тоқылатын киім. Шәрке – жазда киетін жұқа аяқ киім. Шұлғау – етік, мәсі ішінен аяққа орайтын жұмсақ мата. Пима – жүннен басылған жылы, қыстық аяқ киім. Кебіс – былғарыдан қонышсыз тігілетін аяқ киім.
2.1. Қазақ халқының ұлттық киімдері туралы мәлімет
Қазақ халқының қолөнері көне заман тарихымен бірге дамып, бірге қайнасып келе жатқан бай қазына. Оның бір ұшы туысқан Орта Азия халықтарының және орыс халқының қолөнеріменде ұштасып жатыр. Қолөнерінің басты бір саласы киім тігу. Ерте заманнан күні бүгінге дейін өзінің қадір-қасиетін жоймай, қолөнерінің озық үлгісі ретінде ғана емес, әрі әсем, әрі ыңғайлылығымен де пайдаланудан қалмай келе жатқан қазақтың ұлттық киімдері әлі де аз емес. Олардың кейбіреуін ескінің көзі қарттар күнделікті киіп жүрсе, енді біреулерін қыз ұзату, келін түсіру тойларында ойын-сауыққа пайдаланады. Қалыңдыққа сәукеле кигізу сондай-ақ, көпшілігі театрлардың арнаулы тапсырысы бойынша тігіліп жатыр. Қазақта еркектердің киімі әйелдердікіне қарағанда біркелкілеу. Тіптен жейдені (көйлек-дамбал), қаптал шапанды, түйе жүн шекпенді, сеңсен тонды барлық жерде бірдей киген. Ал жалпыға тән еркек киімінің кешенінде көйлек-дамбалдан басқа бешпет, көкірекше, шапан, шалбар, бөрік, қалпақ, тақия секілді бас киімдер, көксауы саптама етік болған. Осындай еркек киімі ғасырларды артына салып бізге жеткенімен оның құрамында, киімінде, тігісінде уақыт талабына сай әр түрлі ұрпақ еңгізген сапалы өзгерістер болып келгендігі даусыз. Әсіресе жігіттің киімі сымбатымен көз тартатын болған. Олар ойық немесе тік бұрышты координаталар жүйесі жағалы болып келетін ақ жібектен, шыттан тігілген көйлек пен дамбалдың үстіне белі қымталған денеге мығым қонатын бешпет, кеудеше, жүріп-тұруға ыңғайлы болу үшін ауына үшкіл салған. Шалбар киетін де балағын етіктің қонышына салатын. Бешпет пен шапанды белдікпен, кездеме белбеумен буынатын болған. Үйлену салтанатына киілетін қалыңдықтың да, күйеудің де киімдері аса сәнділігімен, әшекейлерінің үйлесімділігімен, кәдеге асқанның құндылығымен ұқсатылуымен көз тартатын. Оқамен көмкерілген, бірінің үстіне бірі киілетін камзол, бешпет, шапан болған. Күнделікті тұрмысқа ыңғайсыз болғанымен өте сәнді сәукеле, айырқалпақ сияқты бас киімдер, алтын-күміспен апталған әткеншектермен, ширатпалармен безендірілген шолпы, алқа, тамақша, нәзік, белдік, кемер белбеу, асыл тастар қондырылған сақина білезіктер, мәнерлі кебіс, зерлі кебіс, көксауыр сияқты аяқ киімдер үлкен талғамды қажет еткен. Сондықтан да олар әдетте қалыңдықтың жасауына, күйеудің салтанаттық киіміне кіретіндіктен алдын-ала дайындалатын болған. Қазақтағы жауынгерлік киім жалпыға мәлім, әскердің, аңшының киім кешегі іспетті болған. Қазақ қан майданда жауынан оқжалаған сауытты, қалқанды, сүңгі найзаны, қылыш-қанжарды да кәдесіне жаратқан. Металдан кіреуке тоқытуға мүмкіндігі бола бермейтіндер сыртқы киімнің астына көнмен қаптатып, арасына жүн, қыл салып сырылатын көкірекше киген.
